Što je oksianion?

Ion je ne-neutralan atom ili skup atoma koji funkcioniraju kao jedinica. Ako ion ima manjak elektrona, to je “kation”, ali ako ima višak elektrona, to je “anion”. Kada je kisik dio kationa, to je oksikacija – na primjer, uranil (UO2)+2. Alternativno, ako su atomi kisika dio aniona, to je oksianion, kao u nitratu (-NO3)-1. Rijetko su oba iona oksigenirana, imaju i oksikaciju i oksianion. Jedan od poznatijih primjera za to je uranil nitrat (UO2)(NO3)2.

Postoje brojne varijante oksianiona. Među njima su sulfat (SO4)-2, acetat (CH3COO)-1 i telurit (TeO3)-2. Druge vrste oksianiona uključuju perklorat (ClO4)-1, fosfat (PO4)-3 i nitrat (NO3)-1.
Oksianion se obično može napisati kao odgovarajuća kiselina iz koje je izveden. U ovom slučaju imamo sumpornu, octenu, telurnu, perklornu i dušičnu kiselinu. Uklanjanjem vode iz ovih kiselina dobivaju se anhidridi — sumporov trioksid, octeni anhidrid, telurov dioksid, klor heptoksid, fosforov pentoksid i dušikov pentoksid. Značajno je da se anorganski oksianioni često sastoje od kisika plus nemetala, kao što su sumpor, dušik ili fosfor; mogu se, međutim, također sastojati od metala i kisika.

Dvije vrste oksianiona koje sadrže metal su dikromat i permanganat. Kalijev dikromat (K2Cr2O7) se često koristi u organskim kemijskim reakcijama kao oksidacijsko sredstvo; kalijev permanganat (KMnO4) je još snažniji oksidant. U kombinaciji sa sumpornom kiselinom, proizvodi eksplozivnu tvar anhidrid permanganske kiseline, odnosno manganov heptoksid (Mn2O7), prema jednadžbi reakcije 2 KMnO4 + H2SO4 → K2SO4 + Mn2O7 + H2O. Suprotno prirodi permanganata, neki oksianionski spojevi uopće ne djeluju kao oksidanti. To je zbog brojnih čimbenika, uključujući elektronegativnost, veličinu iona, konfiguraciju elektrona i stabilizaciju rezonancije.

Konfiguracija elektrona koja omogućuje stvaranje oksianiona zahtijeva prisutnost proširivih elektronskih orbitalnih d-ljuski, koje omogućuju više razine atomske valencije. Iako tri halogena, odnosno klor, brom i jod, imaju takve ljuske i mogu formirati čak i visoko oksigenirane anione, fluor nema. Može tvoriti samo jednu oksigeniranu kiselinu, hipofluornu kiselinu, i ta je toliko nestabilna da lako eksplodira. Dodatni čimbenik koji pridonosi i formiranju i stabilnosti oksianiona je simetrija ionske rezonancije. Jedna od najstabilnijih oksianionskih struktura, sulfat se može nacrtati kao jedna od šest mogućih ekvivalentnih rezonancijskih struktura, čime se negativni naboj širi po velikoj vanjskoj površini.